नेपालञ्ज : गाउँ घरमा पाइने स्थानीय जातहरुको संरक्षण तथा स्थानीय कृषकहरुलाई सहज रुपमा पहुचको लागि सामुदायिक जिन बैंक बाँकेको गाभरभ्यालिमा सञ्चालन गरिएको छ ।
बाँकेको कोहलपुरबाट करिब सात किलोमीटरको दुरिमा रहेको गाभर भ्यालिमा आन्तरिक पर्यटकहरुको बढि नै चहलपहल भइरहन्छ ।
भिडभाडबाट टाढा शान्त ठाउँ भएका कारण आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक गाभर पुग्ने गर्छन दुइ बर्ष अघि स्थापना भएको जिन बैंकले सबैको ध्यान तानेको छ । मौरि सधै रुखहरुमा धरको दिवाल खामोमा देख्ने गरेको र यसरि मौरि र किराको लागि घर बनाएको देख्दा बर्दिया गुलरियाकि गिता श्रेष्ठ अचम्ममा परेका छन् ।
गाभर भ्यालिका घर आगन घाम लाग्ने तर पानीले नभिज्ने दर्जन बढि ठाउँमा सिमल सिसौ लगायतका काठमा मौरि बस्न सक्ने प्वाल बनाएर राखिएको छ । यहाँ आउने जो कोहिले यसको बारेमा बुझ्ने र हेर्ने समेत गरेका छन् भने त्यसको बारेमा स्थानिय हेमलाल चौधरीले बुझाउने गरेका छन् ।
मौरिहरु चराहरु किराहरु लगायतले एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा पुग्दा बनस्पति उत्पादन अर्थात पराग सेचन प्रक्रियामा मद्दत पुर्याउछ्न । पछिल्लो समय बिषादिको प्रयोगले ससाना जिवहरु नष्ट हुन थालेका छन् । यिनै मौरिहरुको सरक्षणका लागि बाँके राष्ट्रिय निकुञ्ज अन्तरगतको मध्यवर्ती क्षेत्र स्थित गाभरभ्यालिमा सामुदायिक जिन बैंकको स्थापना गरिएको हो ।
जिन बैंकमार्फत किराहरुको मात्र सरक्षण नभैइ कृषि जैविक विविधतको समेत सरक्षण हुने प्राकृतिक सरक्षण बिज्ञ पुर्ण चन्द्र उपाध्यायको भनाइ रहेको छ ।
त्यस्तै होमस्टे महासंघका केन्द्रिय महासचिव कृष्ण चौधरीका अनुसार मौरिहरुको बंश जोगाउने ठाउँलाई जिन बैंक भनिन्छ । जिन बैंक सुरु भएको एक हप्तामै मौरिहरुले यहाँ बस्न सुरु गरेका हुन्छन् । जिन बैंक गाभरमा मात्र नभएर अन्यत्रपनि सुरु गरिएको बताए ।
जिन बैंक स्थापनाका लागि बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जले स्थानियलाई तालिम दिएको थियो । छ बुदे घोषणा पत्र जारि गर्दै सामुदायिक जिन बैंक सरक्षण सन्जाल समेत गठन गरिएको छ ।
सन्जालले नेपालका अन्य जिल्लामा समेत जिन बैंक स्थपना गर्ने तयारी गरेको छ। जिन बैंकले कृषि अन्तरगतका घास बालि, पशुपन्छि, जलिय, सुस्म जीवाणु र किरा गरेर छ वटा क्षेत्रलाई समेट्छ । नेपालमा सामुदायिक बिउ बैंक चालिस वटाभएपनि सामुदायिक जिन बैंक यो नै पहिलो हो । कृषि अनुसन्धान निर्देशनालय नार्क खजुराले जिन बैंकलाई दीगो रुपमा सञ्चालन गर्न प्राबिधिक सहयोग गर्ने छ । जिन बैंक कृषि जैविक बिबिधता सरक्षण सङ्गै आयआर्जनको स्रोत बन्ने देखिएको छ ।
