बर्दिया : नेपालमा पनि बालबालिका सम्बन्धी ऐन, २०७५ ले १८ वर्ष उमेर समुहका ब्यक्तिलाई बालबालिका मानेको छ । यस उमेर समूहका बालबालिकालाई सक्षम उमेर समूहका वयस्कहरुले संरक्षण गर्नुपर्ने हुन्छ र उनीहरुको सर्वाङ्गिण विकासका लागि सहयोग पुर्याउनु पर्दछ ।
तर नेपालमा विभिन्न रुढीवादी सोच, विश्वास, हानीकारक सामाजिक अभ्यासले गर्दा बाल विवाह जस्तो अमानविय व्यवहार विद्यमान रहेको छ । यसले बालिकालाई शारीरिक र मानसिक जोखिममा पारेको पाईन्छ ।
बालविवाहले बालिकाहरुलाई शिक्षाको अधिकारबाट बञ्चित गरिरहेको छ । शारीरिक र मानसिक रुपमा कमोजर बनाएको छ । जसको परिणाम सामाजिक, साँस्कृतिक र आर्थिक रुपमा महिलाहरु पछाडि पारिएका छन् । नेपालको प्रचलित कानून मुलुकी फौजदारी संहिता, २०७४ ले बालविवाहलाई कानूनतः दण्डनीय मानेको छ ।
यसर्थ सामाजिक रुपमा निन्दनिय र कानूनी रुपमा दण्डनीय बालविवाहलाई समाजबाट हटाउनु बालबालिकाको सर्वाङ्गिण विकासमा टेवा पुर्याउनु हो । महिलाको समाजमा सेवा, सुविधा तथा अवसरहरुको उपयोग र निर्णायक भूमिकामा सहभागिताको हिसाबले पिछडिएको तथा पछाडि पारिएको छ । बालबालिकाको अधिकारको लागि सरकारी तहबाट योजना, बार्षिक कार्यक्रम तथा बजेटको विनियोजन गरी विभिन्न कार्यक्रमहरु कार्यान्वयन भई रहेका छन भने गैह्र सरकारी तहमा यस प्रकारका कार्यक्रमहरु सञ्चालन भई रहेको पाईन्छ ।
विभिन्न तालिम, गोष्ठी, संचालन हुने अन्य कार्यक्रमहरुमा बढ्दै गएको सक्रिय सहभागिताको कारणबाट विगतको तुलनामा कैयौं सुधार भई रहेको भए पनि अझै पनि कैयौ समस्याहरु बिद्यमान छन् । यसका लागि किशोर किशोरी तथा युवाहरुको नेतृत्व विकास र बालबिबहा को अबस्था हाम्रो समाज तथा समुदायमा अझैपनि भइरहेकोले बर्दिया जिल्लाका बारबर्दिया, मधुवन, ठाकुरवावा र गेरुवाका स्थानिय तहसगको समन्वयमा तथा सहकार्यमा तथा प्लान इन्टरनेशनल नेपाल तथा भेरी वातावरणीय विशिष्टता समूह (बी–ग्रुप) को साझेदारिमा टेलिथनः बालिका दुलही होइन परियोजना सन्चानल गरिएको छ ।
बाल विवाह न्युनीकरणमा किशोर र किशोरीहरु तथा युवाहरुमा बाल विवाह बारे नियम, कानुन सम्बन्धी ज्ञानको अभिवृद्धि गरी बालबालिकाहरुका अधिकारबारे जनचेतना जगाउनका लागी परियोजना मार्फत २० वटा बिधालयमा अभिभाव सत्र सञ्चालन गरिएको छ ।
उक्त सत्रमा अभिभावकहरुलाई बालमनोबिज्ञानमा आधारित सिकाइ, बालबालिकालाई असल, जिम्मेवार, सफल बनाउन अभिभावकले निभाउनुपर्ने भूमिका, घरायसी वातावरण र सामाजिक वातावरणले बालबालिकालाई पार्ने असर र त्यसबाट बचाउन अभिभावकले निभाउनुपर्ने भूमिका, बालबालिकाको रुची, क्षमता पहिचान लगायतका बारेमा जानकारी गराएका थिए ।
उनले अभिभावकहरुलाई समय–समयमा विद्यालय गएर आफ्नो छोराछोरीको प्रगतिबारे शिक्षकहरूसँग परामर्श गर्न, उनीहरूको भावना बुझी आत्मविश्वास जगाउन, आफ्नो चाहनालाई जबर्दस्ती छोराछोरीमाथि नलाद्न, छोराछोरीको कुरा ध्यानपूर्वक सुनिदिनु पर्ने भुमिकाका बारेमा अभिभावक संग अन्तरकुया तथा सत्रमा छलफल भएको थियो ।
ठाकुरवावा नगरपालीका वडा नं ८ की ४१ बर्षीया मथुरा थापा भन्छिन यस अभिभावक शिक्षा सत्रमा सहभागी भएपछि घरमा बालबालिकालाई घरको घरायसी काम भन्दा उनीहरुलाई पढ्नका लागी समय तथा अबसर दिँदा उनीहरुको पढ्ने बानीको बिकास हुने रहेछ भन्ने ज्ञान भएको छ ।
मेरो बालबालीकालाई पढ्ने अबसर सृजना गर्ने प्रतिबद्दता जनाएकी छिन् । तेस्तै ठाकुवावा –६ बर्दिया निवासी राम कुमारी थारू हरेक दिन विद्यालयबाट घर फर्किएपछि सरासर पढाइ कुना भएकै कोठामा गएर गृहकार्य गर्न लगाउने र घरमा अध्ययनका लागि छुटै कोठामा सिकाइकुना ब्यबस्थापन गर्ने बताइन् ।
यस अभिभावक शिक्षा सञ्चालनले बिद्यालयको पठन र घरमा बालबालिकाको हेरचाह तथा घरमा बुबाआमाले पनि नियमित पढे, नपढेको विषयमा सोधखोज गर्ने गरेको खढडमा नियमित गृहकार्य गर्ने, पढ्ने बानीको विकास हुनुका साथै शैक्षिक सामग्रीको सुरक्षा र व्यक्तिगत सरसफाइमा निकै सुधार भएर जाने ठाकुरवाव नगरपालिका–६ स्थित जनता आधारभुत विद्यालयका प्रधानाध्यापक मदन चुनाराले बताए ।
अभिभावक शिक्षा परियोजना बिद्यालयका कक्षा ६ देखि कक्षा ८ सम्मका अभिभावकहरुको सहभागितामा बारबर्दिया नगरपालिकामा ५ मधुवन नगरपालिकामा ५ ठाकुरवावा नगरपालिकामा ५ तथा गेरुवा गाउँपालिकामा ५ गरि जम्मा २० वटा बिद्यालयमा २० वटा अभिभावक शिक्षा अभिमुखीकरण कार्यक्रम भइरहेका छन् ।
