सदरलाइन / सुनिता बर्मा 
२९ पुस, नेपालगन्ज : तराईको कठांँग्रीदो चिसो त्यसमा पनि नेपालगन्जमा लागेको बाक्लो हुस्सुसंगै मुटु छेड्ने शीतलहरको चिसो स्याँठका कारण नेपालगन्जमा दैनिक काम गरेर गुजारा गर्नेहरुको दिनाचार्य कष्टकर बन्दै गएको छ ।
नेपालगन्जको धम्बोझी चोकमा जुत्ता सिउँने काममा व्यस्त ७० वर्षिय मानबहादुर सार्कीले लगातारको चिसोको कारण साँझ विहान हातमुख जोर्न समेत कठिन भएको बताए । चिसोको कारण आवागमन पनि थोरै हुने र आवागमन थोरै हुँदा काम पनि कम आउने भएको कारण जाडो र काम नपाएरै उनी समस्यामा पर्ने गरेको बताउछन् ।
उनी भन्छन् –‘जाडो छ पेटले मान्दैन् काम गर्नै पर्यो । आर्थिक रुपले सक्षम भएको भए केही दिन काम नगरौं भने पनि चल्थ्यो तर, काम गरेपछि मात्रैै खाने अवस्था जुट्ने हामी जस्ताका लागि के जाडो के गर्मी ।’
नेपालगन्जको बुद्धनगरमा बस्दै आएका सार्की विगत १८ वर्षदेखि धम्वोझीचोकको फुटपाथमा जुत्ताचप्पल सिउदै आएका छन् । जुत्ता चप्पल सिउदा सिउदै आएको ज्यालाले नै उनको गर्जो टरेको बताउछन् । सात वर्ष अगाडि जीवन संगिनीको मृत्यु भएपछि एक्लिएका उनी कान्छो छोरा र नातिनीसँग बस्दै आएको बताउछन् ।
उनले भने–‘ वर्षाेदेखि यही (जुत्ता चप्पल) सिउने काम गर्दै आएको छु अब बुढो भए यो काम बाहेक अरु के गर्न सक्छु । कहिले काम बढी आएको हुन्छ भने कहिले आउदैन यही जुत्ता चप्पल सिएर १ सयदेखि ३ सयसम्म कमाउछु । कमाई हुँदाको दिन त गुजारा चल्छ नहुँदा गाह्रो हुन्छ ।’
नेपालगन्जको विपीचोकमा जुत्ताचप्पल सिएरै घरखर्च चलाउँदै आएका ६५ वर्षिय सफिक अहमद मोचीको पनि उस्तै व्यथा छ । उनले भने–‘अहिले जाडो छ, जाडोमा जुत्ताको प्रयोग बढी हुन्छ त्यसैले जुत्ता सिलाउने ग्राहक बढी आउछन् कमाई बढी हुन्छ । तर, अत्याधिक चिसोको कारण मानिसहरु हिडडुल नै नगरेपछि केको कमाई हुनु ।’ उनले गर्मीमा जुत्ता भन्दा चप्पलको प्रयोग बढी हुने भएकोले चप्पल सिलाउदा कमाई कम हुने बताए । हातमा सिउने जुत्ता लिएर थरथर काँप्दै उनले भने–‘जतिसुकै जाडो र चिसो भए पनि काम गर्न आउनै पर्यो किनकी घर खर्च यसैबाट चल्छ त्यसैले जाडो भए पनि काम गर्न आउने गरेको छु । सानैदेखि यही काम गरे आर्थिक रुपले कमजोर भएकोले शिक्षाबाट बञ्चित र अरु काम गर्न सकेन त्यसैले जुत्ता सिलाउने काम गरे यो हाम्रो पेशा हो ।’
लामो समयदेखि यो काम गर्दै आएका मोची अहिले एक जोर जुत्ता सिलाएको ८० रुपैयाँ पलिस गरेको ३० रुपैयाँ, लिने गरेको उनी बताउछन् । यसका साथै हाते झोलामा चेन हाल्ने र सेन्डल सिलाउने काम पनि आउने गरेको उनी बताउछन् ।
फुटपाथमा जुत्ता सिउदै गरेका गजे नेपाली चिसोले काँप्दै भन्छन,–‘ जाडो बढी भए पनि हाम्रो आम्दानीको स्रोत भनेको यही ( जुत्ता चप्पल सिलाउने ) हो । जति जाडो भएपनि काम गर्न आउनुपर्छ । यो काम हाम्रो पुर्खौली काम पनि भएकोले यसैबाट घर गुजारा चलाउनको लागि मैले पनि यो कामलाई नै निरन्तरता दिए ।’
जुम्ला घर भएका हाल बाँकेको सिमलघारीमा बस्दै आएका नेपाली भन्छन्–‘पहिला फुटपाथमा काम गर्दा कसैले केही भनेन् तर अहिले फुटपाथ मानिसहरुको आवत जावतको लागि बनेको हो भनेर उप–महानगरका कर्माचारीले हामीलाई यहाँ नबस आन्तै गएर काम गर भन्दै तर्साउने र ज्यावल फाल्ने गर्छन् ।’
उनले बढी मानिसहरु आवतजावत गर्ने स्थानमा नै यो काम चल्ने भएकोले जुत्ता चप्पल सिउनको लागि फुटपाथमा बसेको बताउदै भने–‘हाम्रो पेशाको ग्यारेन्टी नै नगरी उप–महानगरका कर्माचारीले फुटपाथबाट हामीलाई बस्न रोक लगाएपछि हाम्रो घरखर्च कसरी चल्छ भन्ने चिन्ता हुन्छ । हाम्रो यो कामलाई व्यवस्थित गर्नको लागि नेपालगन्ज उप–महानगरपलिकाले केही गरे राम्रो हुन्थ्यो ।’
माथीका सार्की, मोची र नेपाली त नेपालगन्जको फुटपाथमा बसेर जीवन यापन गर्नको लागि कठांग्रीदो जाडोको प्रवाह नगरी हातमुख जोड्नको लागि श्रम गर्नेहरुका प्रतिनिधि पात्रहरु हुन । उनीहरुको समस्या र उनीहरुको श्रमको सम्मान गर्दै राज्य र स्थानीय सरकारले काम गर्न पाउने व्यवस्था गर्न आवश्यक छ ।
