बिश्व सर्बहारा बर्गका नेता मध्येका एक चीनका महान् नेता माओत्सेतुङ्ग मानिन्छन् । माओको जन्म २६ डिसेम्बर १८९३ मा भएको थियो भने निधन ९ सेप्टेम्बर १९७६ मा भएको थियो । चीनीयाँ समाजको आमूल क्रान्तिकारी परिवर्तनको राजनीतिक बिचार, सिद्धान्त र नीतिका प्रतिपादक तथा चीनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टीका अध्यक्ष माओ त्सेतुङ्गकै नेतृत्वमा लामो समयको सामन्तबाद तथा साम्राज्यवादको चुंगलबाट चीन र चीनीयाँ जनताको मुक्तिको ढोका खोल्दै चीनीयाँ नयाँ जनबादी क्रान्ति १९४९ मा सम्पन्न भएको थियो । चीनीया कम्युनिष्ट पार्टीका अध्यक्ष माओलाई चीनका र तेश्रो बिश्वका खाशगरी अर्ध–सामन्ती, अर्ध–औपनिवेशिक स्थितिबाट मुक्तिको निमित्त संघर्षरत देशहरुका जनताका बीचका माक्र्सवादी–नेनिनबादी मार्गदर्शक मानिन्छ । वास्तवमा माक्र्सवाद लेनिनवादलाई चीनीयाँ समाजमा रचनात्मक किसिमले प्रयोग गर्ने क्रममा माओबिचारधाराको बिकास भएको हो । जसलाई १९४५ सम्पन्न चीनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टीको सातौ राष्ट्रिय महाधिवेशनले चीनीया कम्युनिष्ट आन्दोलनको ठोस अनुभवको रुपमा त्यसलाई अनुमोदन ग¥यो र माक्र्सवाद लेनिनवाद माओ बिचारधार चीनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टीको मार्गदर्शक सिद्धान्त बन्न पुग्यो । त्यसै अधिवेशनले कम्युनिष्ट पार्टीको संविधानमा पनि मार्गदर्शक सिद्धान्तकोरुपमा माक्र्सवाद लेनिनबाद माओ बिचारधारलाई बिधिबत अंगिकार गरियो ।
सर्ब प्रथम माक्र्सवादी लेनिनवादी सिद्धान्तका आधारमा समाजको बर्गीय बिश्लेषण र सश्लेषण गरी चीनयाँ समाजको अग्रागामी बिकासका अबरोधक शक्तिहरु को को हुन् भन्ने पत्तो लगाएर मूख्य अबरोधक शक्ति सामन्तबाद,नोकरशाही दलाल पूँजीवाद र त्यसलाई आड भरोसा दिने बाह्य साम्राज्यवादी शक्तिहरुका बिरुद्ध चीनीयाँ जनतालाई गोलबन्द गर्ने र मूलतः शोषित पीडित जनतामाथि नै भरपर्ने तथा उनीहरुलाई नै जगाउने, उठाउने र अघि बढाउने महत्वपूर्ण नीतिकासाथ माओले चीनीयाँ नयाँ जनवादी क्रान्तिको प्रष्ट मार्ग चित्र कोरे । अनि त्यसलाई सफलताको चरणसम्म पु¥याउन मजदुर, किसान, यूवा बिद्यार्थी, बुद्धिजीवी, राष्ट्रिय पूँजीपति तथा उत्पीडित जन समुदायको नेतृत्व प्रदान गर्ने र तिनलाई एकताबद्ध तुल्याउने अत्यन्तै महत्वपूर्ण र ऐतिहासिक भूमिका खेले । उनले लेनिनले पूर्वका पिछडिएको कृषिप्रधान देशहरुमा समाजवादी क्रान्ति होइन जनवादी क्रान्ति हुन्छ र त्यो क्रान्तिमा किसान बर्गको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ भन्ने जुन मान्यता महान अक्टोबर समाजवादी क्रान्तिको काल क्रममा बिकसित गरेका थिए त्यसलाई चीनीया समाजको सन्दर्भमा अध्यक्ष माओले बिशद रुपमा बिश्लेषण र सश्लेषण गर्दै नयाँ जनवादको थप ब्याख्या गर्ने र त्यसलाई अझ सबृद्ध पार्ने काम गरे । मूलतः त्यसै कारणले नै माक्र्सवाद लेनिनवादमा माओ बिचारधारा पनि जोडिन आइपुगेको हो । त्यति मात्र होइन, सोभियत संघमा स्तालिनको देहाबसान पछि सत्तामा आएको निकिता ख्रुश्चोभयताको नेतृत्वले शान्तिपूर्ण संक्रमण, आर्थिक होड र सबै जनताको राज्य भन्ने जुन बर्गीय बिचलनकारी दृष्टिकोण अख्तियार ग¥यो त्यसको पनि मओले सैद्धान्तिक खण्डन मण्डन गर्दै माक्र्सवाद लेनिनवादको शुद्धताको रक्षा गरे ।
बर्गं संघर्ष, उत्पादन संघर्ष र बैज्ञानिक प्रयोग अध्यक्ष माओका यस्ता महत्वपूर्ण माक्र्सबादी लेनिनवादी र ऐतिहासिक सुत्रहरु थिए जसले चीनीया समाज बिकासलाई अग्रगति प्रदान गर्दथे र तिनलाई सही परिप्रेक्षमा बुझेर अघि बढ्न सके क्रान्ति सम्पन्न हुन्छ, त्यसका उपलब्धीहरुलाई सुदृढ बढाउन सकिन्छ र समग्रमा देशलाई समृद्धीको दिशामा अग्रसर तुल्याउन सकिन्छ भन्ने उनको ब्यवहारिक र यथार्थ बस्तुगत आधारमा आधारित दृष्टिकोण थियो । तर यी महत्वपूर्ण कडीहरुलाई ठिक ढंगले पक्रिन नसक्दा चीनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टीभित्र क्रान्तिपछि जुन उग्र भड्काव आयो परिवर्तित समाजमा साँस्कृतिक क्रान्तिलाई ठीक किसमले पक्रन र बुझ्न नसक्ता त्यो बर्ग संघर्ष, उत्पादन संघर्ष र बैज्ञानिक प्रयोगको मूलबाटोबाट बिचलित भयो र नेताहरुको आलोचनामा मात्र केन्द्रित हुन पुग्यो । त्यसले गर्दा चीनीया क्रान्तिका सफल प्रणेता तथा प्रयोक्ता माओलाई समेत अनाबश्यक बिवादमा तान्ने धृष्टता गरियो ।
तर माओले चीनीयाँ समाजको क्रान्तिकारी रुपान्तरण र आमूल परिवर्तनको जुन बाटो देखाउदै अतुलनीय योगदान दिएका थिए र सफल नेतृत्व प्रदान गरेका थिए त्यसलाई चीनीया जनता, समाज र चीनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टीले बिर्सने कुरा थिएन । त्यसैले चीनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टीले माक्र्सवाद लेनिनवाद र माओ बिचारधारालाई आफ्नो मार्गदर्शक सिद्धान्त मान्ने कुरामा कुनै द्विबिधा देखाएन । बरु त्यसमा पछि तेङ श्याओपिङ्ग, ज्याङ्ग जमिन, हुजिन्ताओका बिचारहरुलाई पनि समावेश गर्दै लगियो । वास्तवमा चीनीया कम्युनिष्ट पार्टीले चीनलाई चार अधुनिकीकरणको मूलतः सही बाटोमा डो¥याउने जुन काम तेङ शियाओ पिङ्गको नेतृत्वमा अघि बढायो र आधुनिकीकरणको बाटोमा शतत अग्रसर गराउदै आएको छ त्यो अध्यक्ष माओकै बर्ग संघर्ष, उत्पादन संघर्ष र बैज्ञानिक प्रयोगको बिकसित रुप बाहेक अरु केही होइन भन्ने अथ्र्याउँदै आएको छ । यद्यपि सामन्तबादका सम्पूर्ण अबशेषबाट समजालाई सबै किसिमले मुक्त नगरी र राष्ट्रिय पूँजीवादको बिकास नगरी पूँजीवादभन्दा उन्नत, बैज्ञानिक र सारमा गुणात्मकरुपले परिवर्तित समाजवादी समाज निर्माण हुन सक्तैन भन्ने चीनको कम्युनिष्ट पार्टीले ब्याख्या गर्दै आएको छ र त्यसै आधारमा अहिलेको स्थितिलाई ‘चिनीया चत्रिरको समाजबाद’ भन्ने संक्रमणकालीन नयाँ जनवाद र बैज्ञानिक समाजवाद बीचको अन्तरिम संक्रमण कालीन स्थितिकै रुपमा ब्याख्या गर्दै आएको छ । यसलाई कतिपय कम्युनिष्टहरुले ‘चीनको बत्र्तमान सत्तालाई पूँजीवादमा पत्तन’ भएको संज्ञा दिदै त्यसलाई रुसकै बाटोमा लागेको निष्कर्श पनि निकाल्दै आएका छन् भने कतिपयले चीनको बिकास र बर्तमान बिश्व परिप्रेक्षलाई सावधानीपूर्वक केलाउदै चीनको भूमिकालाई बिश्लेषण गरिरहेका छन् ।
सोभियत संघको बिघटन पछि चीनमा आज अर्थ–राजनीतिक बिकास जे जसरी हुँदै आएको भए पनि चीनमा माओलाई महान क्रान्तिकारी, राजनीतिक रणनीतिका योजनाकार, सैनिक रणनीतिका पूरोधा तथा देशको शतत रक्षक नेता मात्र होइन, आर्थिक, प्राबिधिक तथा साँस्कृतिक बिकासका साथसाथै चीनलाई बिश्वमा एउटा प्रमुख शक्तिकोरुपमा बिकसित तुल्याउन आधारभूमि तयार गर्न मूख्य भूमिका खेल्ने सर्बोच्च नेताकोरुपमा सम्मान गरिन्छ । माओ एक आधुनिक प्रगतिबादी दार्शनिक, दूरदर्शी नेता र कुशल प्रशासक पनि थिए र उनी एक संवेदनशील हृदय भएका कबि पनि थिए । चीनयाँ समाज र तेश्रो बिश्वका सामान्तबाद तथा साम्राज्यवाद र उपनिवेशबादबाट आक्रान्त देशहरुका लागि अहिले पनि उनी एक मार्गदर्शक नेताको रुपमा रही रहेका छन् । सबै प्रकारका शोषण उत्पीडनबाट जनता र राष्ट्रको मुक्ति समुन्नति, स्वाधीनता र शान्ति चाहने सबैले माओका महत्वपूर्ण योगदानहरुलाई सदा सर्बदा सम्झिरहने छन् । यी नै भावनाकासाथ माओको १२४औ जन्म जयन्तिको अवसरमा उनीप्रति उच्च सम्मानकासाथ शब्द श्रद्धा !  सुवेदी नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीका उपाध्यक्ष हुन् ।