खजुरा (बँके) : बाँकेको खजुरा–२ सीतापुरका गेहेन्द्र धिताल धेरैका लागि किसानका गुरु हुन् । चाहे त्यो कपास खेती होस वा तरकारी खेती । अहिले उनले बाँकेकै अगुवा र सफल किसानको परिचय बनाएका छन् । परम्परागत कृषि प्रणालीलाई छाड्दै नयाँ प्रविधि र यन्त्रिकरणसंग जोडिन सके मात्र उन्नती हुने उनको सोच रहेको छ ।

उनले यसैबाट आफ्नो घरखर्च चलाउँदै छोराछोरीलाई अध्ययन गराइरहेका छन् । आधुनिक प्रविधिबाट खेती गर्दै आएका उनीसँग धेरै किसानहरु सल्लाह लिने गर्छन् । उनीबाट प्रेरणा लिएर धेरैले गाउँमै तरकारी खेती गरिहेका छन् । उनले अहिले १ विगाहा ५ कठ्ठामा टमाटर ब्रोकाउली र बन्दागोभी लगाएतको तरकारी खेती गरि रहेका छन् । पालिकाबाट पाउने कृषि सम्बधी हरेक सेवा गेहेन्द्रले नछुटाई लिने गरेका छन् । जसले गर्दा उनलाई खेती–किसानी गर्न अझै सजिलो भएको छ ।

उनले किसानको आवश्यकता पहिचान गरी आधुनिक कृषि प्रणाली अपनाउनका लागि औजार र त्यसको प्रयोगको विधि समेत सिकाउने गरी खजुरा गाँउपालिकाले प्रबन्ध मिलाउन आवश्यक रहेको बताउछन । बारिभरी टमाटर, काउली, ब्रोकाउली, केरा आँप जस्ता फलफुल र खेतीगर्दै आएका धिताल उत्पादनको बजारिकरणको लागि पालिकाले एकद्वार प्रणाली अपनाउनु पर्ने सुझाव दिन्छन् ।

व्यवसायिक तरकारी र फलफुल खेतीगर्दै आएका उनि परम्परागत तरिका भन्दा आधुनिक प्रविधिबाट खेति गर्दा फाईदा पुग्ने बताउछन् । ‘परम्परागत तरिका भन्दा आधुनिक प्रविधिबाट खेती गर्दा फाईदा हुन्छ, तेसैले गाँउपालिकाले पनि किसानहरुलाई आधुनिक प्रविधिसँग जोड्नु पर्छ’–धिताल भन्छन् ।

खजुरा गाँउपालिका मनकामनाका कृष्ण बिक्रम केसी पनि उत्कृष्ट किसान हुन् । उनले ३० कठ्ठा जमिनमा व्यवसायिक तरकारी खेतीगर्दै आएका छन् । १२ वर्षअघिदेखि टमाटर खेतीगर्न सुरु गरेका उनी नयाँ प्रविधिको प्रयोग गर्दा धेरै उत्पादन, समयको बचत र काम गर्न पनि सजिलो हुनेमा विश्वास गर्छन् । उनले अहिले थोपा सिचाई, मल्चिङ्ग, कम्पोस्ट मल बनाउनको लागि आवश्यक सहयोग गजुरा गाँउपालिकाबाट लिएर खेती सुरु गरेको बताउछन् ।

‘कृषि क्षेत्रमा किसानलाई अनुदान भन्दा पनि आवश्यक परेको बेला तत्काल प्राविधिक सल्लाह र यान्त्रिकरणको लागि सहयोग गर्न आवश्यक छ । समयमै मल र विउको जोहो गर्न आवश्यक रहेको छ’–उनले भने–‘किसानसंग सहकार्य गरेर नीति नियम बनाउन आवश्यक छ, जसले गर्दा किसानलाई मल, विउ, उब्जनी र बजारीकरणमा समस्या नहोस ।’

खजुरा पशुपन्छि पालनका लागि पनि उपयुक्त मानिन्छ यहाँ बाख्रा, गाईभैंसी, बंगुर, लोकल कुखुरा, ब्रोईलर र लेयर्स लगाएको व्यावसाय गर्नेहरु पनि प्रशस्तै भेटिन्छन् । ९ वटा एग्रोभेट, ३५ वटा कृषि र ५ वटा पशु गरि ४० वटा कृषक समूह, ३१ वटा कृषि सहकारी, १ वटा बीउ बिजन कम्पनी, ३९ वटा निजिस्तरका ब्यावसायिक कृषि फार्महरू, १ वटा ताजा तरकारी फार्म,२ वटा फलफूल फार्म, ३ वटा तरकारी नर्सरी, ४ वटा फलफूल नर्सरी लगाएत पालिकामा कृषिमा संलग्न निजीस्तरका सुचिकृत ब्याबसायिक संस्थाहरु पनि प्रशस्तै छन् । जसले कृषिलाई व्यावसायिक बनाउन सहज बनाईरहेका छन् ।

कृषि यान्त्रीकरण, बाख्रा मिसन कार्यक्रम, कोभिड बिशेष कृषि कार्यक्रम, भैसी पकेट कार्यक्रम, कृषि शाखामा ल्याव स्थापना, गाई पकेट कार्यक्रम, साना सिचाई अनुदान कार्यक्रम, बिधुतिय चारा मेसिन वितरण, कृषक प्रोफाइल, कृषि बिमा, १ वडा १ नमुना फार्म, बाली प्रतियोगिता, पालिका स्तर वीउ आत्मनिर्भर कार्यक्रम, बीउमा अनुदान कार्यक्रम, आकस्मिक बालि संरक्षण सेवा र बाली बिमा लगाएतका मुख्य मुख्य कार्यक्रमहरु पालिकाले कृषि र पशु क्षेत्रलागि चालु आर्थिक बर्ष २०७७÷७८ को निति तथा कार्यक्रम अन्र्तगत राखेको छ ।

‘खजुरा गाउपालिकालाई अन्न, तरकारी तथा मासुमा आत्मनिर्भर बनाउने उद्देश्यका साथ पालिकाले कृषि क्षेत्रलाई विषेश प्राथामिकतामा राखेको छ । पालिकाले किसानको समस्या र मागलाई पहिचान गरी उनीहरुलाई कृषिकर्ममा सहयोग पुग्ने गरी कृषिऔजार, विउ मल, सिचाईको व्यवस्था साथै प्राविधिक सेवा दिदै आएको छ’– खजुरा गाँउपालिका प्रमुख पुनम पोखरेल भन्छिन् ‘जसकाकारणले गर्दा अहिलेको अवस्थामा खजुरा गाउपालिका अन्न र तरकारीमा पूर्णरुपले आत्मनिर्भर बन्न सफलभएको छ ।’

खजुरा गाँउपालिकाको कृषि शाखाले यस वर्षको कृषिको बजेटमा साना सिचाईको लागि सहयोग, कोभिड–१९ को कारण बिदेशबाट फर्केका युवालाई रोजगार दिने योजना, एक वडा एक नमूना फर्म, निर्माण, हाईब्रीड बिउ उत्पादनको लागि किसान प्रोत्साहन, ग्रिन सिटी निर्माणको लागि किसानलाई आधुनिक प्रविधि र यन्त्रिकरण संग जोड्नको लागि अनुदान सहयोगको नीति अघि सारेको शाखा प्रमुख पोखरेलले जानकारी दिईन् ।

खजुरा गाउँपालिकाले आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ मा कृषि क्षेत्रका लागि रु ४० लाख छुट्टयाएकोे थियो । यस्तै आर्थिक वर्ष २०७६÷७७ मा रु ६० लाख बजेट विनियोजन गरेका खजुरा गाँउपालिकाले आर्थिक वर्ष २०७७÷७८ मा भने १ करोड बजेट विनियोजन गरेको छ । बाँकेको खजुरा गाउपालिकाले कृषि क्षेत्रको विकासको लागि चालु आर्थिक वर्षमा १ करोड बजेट छुट्टाएको छ ।

‘संघ, प्रदेश र स्थानिय सरकार मिलेर खजुरा गाँउपालिकाको कृर्षिक्षेत्रका लागि मात्रै करिब ५ करोड बजेट छुट्याईएको छ’– गाँउपालिकाका अध्यक्ष किस्मत कुमार कक्षपति भन्छन् । कृषि उपज बजारिकरणको लागि किसानको माग अनुसारको बाटो निर्माण गरिएको साथै माग अनुसारको प्रविधि, कृषियन्त्र आदी उपलब्ध गराउने खजुरा गाँउपालिका प्रमुख किस्मत कुमार कक्षपति बताउछन् ।

कृषि पेशामा अब्बल बनेका व्यावसायिक किसानहरुले आफूमात्रै कृषि कर्म गरेका छैनन् कि नयाँ पुस्तालाई पनि कृषि व्यवसायमा लाग्न प्रेरित गरिरहेका छन् । अन्य जिल्लाबाट खजुराका किसानले अपनाएको व्यावसायिक कृषि पद्धतिको अध्ययन तथा अवलोकन गर्न आउनेको सङ्ख्या पनि उत्तिकै बढ्दो छ । बाँकेमै खजुरा क्षेत्र कृषि उत्पादनमा अगाडि छ । खजुरामा धेरै किसानहरु कृषि कर्मबाटै सफल जीवन बिताइरहेका छन् । खजुरा गाँउपालिका आफैमा कृर्षि कर्ममा ख्याति कमाएको पालिका हो । जसले गर्दा यस गाँउपालिका कृषक र कृर्षि कर्मको अलग्गै पहिचान छ ।