सदरलाइन / रुद्र सुवेदी 
२० फागुन, नेपालगन्ज : बाँकेमा १२ लाखको हाराहारीमा पशुपंक्षी भए पनि २ हजार ६ सय ७ पशुपंक्षिको मात्र विमा भएको पाईएको छ । जिल्ला पशु सेवा कार्यालय बाँकेका अनुसार जिल्लाका २ सय ५० किसानले पशुपक्षि बिमाको सुविधा लिएको जानकारी दिएको छ ।
कार्यालय प्रमुख डा बेदराज केसीले नेपाल सरकारले पशुपंक्षिको बिमाको रकम मन्त्रालयबाटै सिधै बिमा कम्पनीमा पठाई दिने गरेको कारण विमाको सेवा लिने किसान तथा दिने बिमा कम्पनीले अफ्ठयारो पर्दा मात्र जिल्ला पशु सेवा कार्यालयमा जानकारी दिने गरेकोले जिल्लामा पशुपंक्षिको बिमाको यकिन तथ्याङ्क कार्यालयसंग पनि नहुने बताए ।
उनले भने–‘सेवाग्राही अफ्ठयारोमा परे भने मात्र सिफारिसको लागि कार्यालयमा आउने गरेको कारण यकिन तथ्याङ्क आउने गाह्रो भएको छ । कार्यालयमा आउने सेवाग्राहीसंग सोधपुछ गरेर विमित पशुपक्षिको बारेमा तथ्यांङ्क खडा गर्ने गरेका छौ ।’
यस जिल्लामा दर्ता भएका ८ सय ३३ वटा पशुपंक्षी फार्म भए पनि चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनासम्ममा २ सय ५० किसानले आफ्ना पशुपंक्षिको विमा गराएका छन् । जबकी गत आर्थिक वर्षमा ३ सय ३१ जना कृषकले मात्र पशु विमा गराएका थिए । आव २०७३÷०७४ मा २ लाख २० हजार ४ सय ५३ गाईभैँसी रहेकोमा १ सय ५४ जना कृषकले ४ सय १२ गाईभैँसीको मात्र विमा गरेकोमा यो वर्ष २ सय ५ किसानले ४ सय २१ को मात्र बिमा गरेको जिल्ला पशु सेवा कार्यालयले जनाएको छ ।
यस वर्षको ६ महिनामा ३५ जना किसानले २ सय ८२ भेडा बाख्रको बिमा गराएका छन जबकी गत वर्ष बाँकेमा १ सय ५७ जना कृषकले २ सय ८३ वटा भेडाबाख्राको विमा बनाएका छन् । यहाँ ३ लाख १० हजार २ सय ५९ बाख्रा छन् ।
गत वर्ष बाँकेमा कुखुरा र बंगुरको बिमा नै नभएको पाईए पनि यो वर्षमा भने ५ जना किसानको ४४ वटा बंगुर र ५ जना किसानले १ हजार ८ सय ६० वटा कुखुराको विमा गराएको पाईएको छ ।
बाँकेमा गत वर्ष २ करोड २० लाख ८० हजार रुपैयाँ बराबरको पशु विमा गरिदा यो वष त्यसमा दोब्बर रकमको बिमा गरिएको पाईएको छ । यो वर्ष ४ करोड ८० लाख ७० हजार बराबरको पशुधनको विमा गरिएको जिल्ला पशु सेवा कार्यालय बाँकेले जनाएको छ । ‘पुशपंक्षीको संख्याको तुलनामा विमा गराउनेको संख्या एकदमै कम छ, विमाको बारेमा जानकारी भएपनि यसप्रति कृषकले चासो राख्दैनन्,’ केसीले भने ।
गतवर्ष कुखुरा र बंगुरमा विमा नै नभए पनि यस वर्षदेखि सुरुवात
आव २०७३/०७४ मा एकजना पनि कुखुरा र बंगुर पालक कृषकले विमा नगराएको भए पनि यो आर्थिक वर्षको कात्तिकसम्ममा ४४ वटा बंगुर र १ हजार ८सय ६० कुखुराको विमा भएको जिल्ला पशु सेवा कार्यालयले जनाएको छ ।
कार्यालय प्रमुख डा. केसीले कुखुुराको विमा गराउने र विमित रकम लिने प्रक्रिया झन्झटिलो भएकोले कुखुरा पालक कृषकले विमा गराउन नमान्ने गरेको बताए । ‘एकदुई वटा कुखुरा मरेमा विमा बापतको रकम नपाइने भएकोले कुखुरा पालक कृषकले विमा गराउन मान्दैनन्,’ उनले भने ।
सरकारले पशु विमाका लागि विशेष सहुलियत दिएको छ । कुल विमित रकमको ७५ प्रतिशत सरकार र २५ प्रतिशत रकममात्र कृषकले ब्यहोर्ने प्रावधान छ । तर, बाँकेका पशुपालक कृषकको आकर्षण यसतर्फ बढ्न नसकेको वरिष्ठ पशु चिकित्सक केसीले बताए । ‘विमाबाट हुने फाइदाका बारेमा सम्झाई बुझाई गर्दासमेत कृषकले मान्दैनन्,’ उनले भने ।
गाईको तुलनामा भैँसी र बाख्रोको संख्या बढ्दो
पछिल्लो समय बाँकेमा पशुचौपायाको संख्या विस्तारै बढ्दै गएको छ । ब्यवसायिक पशुपालन सुरु भएपछि बाँकेमा पशुचौपायाको संख्या केहि बढेको पशु सेवा कार्यालयले जनाएको छ ।
वरिष्ठ पशु चिकित्सक केसीले दिएको जानकारी अनुसार एक वर्षको अवधिमा लगभग २ हजार गाईगोरुको संख्या बृद्धि भएको छ । आव २०७२/०७३ मा २ लाख १८ हजार ७ सय ९४ रहेकोमा आव २०७३/०७४ मा शून्य दशमलव ७५ प्रतिशतले बढेर २ लाख २० हजार ४ सय ५३ गाईगोरु रहेका छन् ।
गाईको तुलनामा भैँसी/राँगा, बाख्रा र घोडा/खच्चडको संख्या भने बाँकेमा सन्तोेषजनक रुपमा बृद्धि भएको छ । आव २०७३/०७४ मा भैँसी/राँगा, घोडा÷खच्चड २–२ प्रतिशत र बाख्रा ३ दशमलव ५ प्रतिशतले बृद्धि भएको पशु सेवा कार्यालयको तथ्यांकले देखाएको छ ।
तर, बंगुरको संख्या माइनस २ प्रतिशतले घटेको छ । आव २०७२/०७३ मा ८७ हजार ८ सय २८ रहेकोमा आव २०७३/०७४ मा घटेर ८५ हजार ३ सय ४५ मा झरेको छ । बाँकेमा कुखुराको संख्या पनि बृद्धि हुन नसकेको पशु सेवा कार्यालयले जनाएको छ । हाल बाँकेमा ३ लाख २ हजार ६ सय ९९ कुखुरा रहेका छन् । आव २०७२/०७३ मा ३ लाख ११ हजार ९ कुखुरा रहेका थिए ।
लक्ष्य अनुसार कृतिम गर्भाधान हुन सकेन
आव २०७३/०७४ को एक वर्षमा बाँकेमा ४ हजार ८ सय १२ पशुचौपायामा कृतिम गर्भाधान गराइएको बरिष्ठ पशु चिकित्सक बेद बहादुर केसीले बताए । उनका अनुसार ३ हजार १ सय ५८ गाई, १ हजार ५ सय ३९ भैँसी र केवल १ सय १५ बाख्रामा कृतिम गर्भाधान गरिएको उनले जानकारी दिए ।
कृतिम गर्भाधानलाई विशेष महत्व दिइएको छ । नश्ल सुधार गरेर उन्नत जातका पशुको विकास गर्न कृतिम गर्भाधानलाई विशेष प्राथमिकतामा राखिएको उनले बताए । उनले विगतको तुलनामा कृतिम गर्भाधानको संख्या बृद्धि भएको बताए । आव २०७२/०७३ मा ३ हजार ३ सय ३९ गाई, १ हजार २ सय ७९ भैँसी र ५६ बाख्रामा कृतिम गर्भाधान गरिएको थियो । ‘जुन रुपले कृतिम गर्भाधान हुनुपर्ने हो त्यो हुन सकेन,’ केसीले भने ।
बाँकेमा पशु बिमा गराउने कृषक एकदमै न्यून : बाह्र लाख पशुपंक्षी मध्ये २ हजार ६ सयको मात्र विमा
२० फाल्गुन २०७४, आईतवार १५:२९
